Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε στο 4ο μονοθεματικό τεύχος του περιοδικού Φωτογράφος ("Ασπρόμαυρη Φωτογραφία"), το Σεπτέμβριο του 2013. Υπάρχει και στο site του περιοδικού. Η παρούσα έκδοση έχει υποστεί ελαφρά επεξεργασία: πρόσθεσα δυο παραγράφους και μερικές εικόνες.Πάγια πολιτική του περιοδικού είναι να χρησιμοποιεί, εφόσον αυτό είναι εφικτό, εικόνες τραβηγμένες από τον αρθρογράφο (δηλαδή, στην προκειμένη περίπτωση, εμένα).
note to english readers: this is an article on black and white portrait photography tips. You can use google translate to read it.
Πορτραίτα στην κλίμακα του γκρι
Στο πορτραίτο, η επιλογή της ασπρόµαυρης λήψης είναι αρκετά πιο διαδεδοµένη από ότι στο υπόλοιπο φωτογραφικό σύµπαν. Αυτό συμβαίνει διότι πλέον το θέµα είναι πολύ ξεκάθαρο, και η απεµπλοκή των χρωµάτων από την εικόνα βοηθάει τον θεατή να εστιάσει περισσότερο στο πρόσωπο που φωτογραφίζεται. Ταυτόχρονα, η κλίµακα του γκρι δίνει µια αύρα διαχρονικότητας και σηµαντικότητας. Σε ένα έγχρωµο πορτραίτο, ένας σωστός χρωµατικός συνδυασµός µπορεί να δηµιουργήσει ατµόσφαιρα ηρεµίας, να «εξωραΐσει» τον φωτογραφιζόµενο και να χαλαρώσει τον θεατή. Το χρώµα στο πορτραίτο χρησιµεύει σε περιπτώσεις που θέλουµε να τονίσουµε περισσότερο την ανθρώπινη, ταπεινή, ήσυχη πλευρά του φωτογραφιζόµενου. Το ασπρόµαυρο, απεναντίας, βοηθάει στην ανάδειξη της προσωπικότητας και των συναισθηµάτων, στη «θεοποίηση» του φωτογραφιζόµενου.
Η προσέγγιση σε ένα ασπρόµαυρο πορτραίτο δεν είναι και πολύ διαφορετική από τη γενική προσέγγιση µιας οποιασδήποτε ασπρόµαυρης λήψης. Η απουσία χρωµάτων επιτρέπει στο θεατή να εστιάσει περισσότερο στους όγκους, στις γραµµές και το κοντράστ. Ειδικά το τελευταίο είναι πολύ σηµαντικό στο πορτραίτο, διότι ο θεατής θα προσπαθήσει αµέσως να «συνδεθεί» µε το φωτογραφιζόµενο πρόσωπο, οπότε η αντίθεση των φωτεινών και σκοτεινών περιοχών θα πρέπει να οδηγεί τον θεατή στο κυρίαρχο στοιχείο. Το πρώτο στοιχείο που ψάχνει ο θεατής είναι τα μάτια, και μετά συνεχίζει φυσιολογικά σε μύτη, στόμα και λοιπά χαρακτηριστικά, ώστε να δημιουργήσει τη συνολική απεικόνιση του προσώπου. Μεγάλο ρόλο παίζει όμως και το υπόλοιπο σώμα. Τα χέρια είναι ένα στοιχείο που συνήθως ο φωτογραφιζόμενος δεν μπορεί να διαχειριστεί (πέρα από τα μοντέλα-επαγγελματίες), όπως και η στάση του σώματος. Ο φωτογράφος οφείλει να φροντίσει ιδιαίτερα τα συγκεκριμένα στοιχεία, που είναι εύκολο να αγνοηθούν κατά τη λήψη, αλλά παραμένουν μια σημαντική «απειλή» για την ισορροπία της τελικής εικόνας.
Πορτραίτο με κλειστό κάδρο
Σε ένα κοντινό πορτραίτο, το κυρίαρχο στοιχείο είναι, φυσικά, τα µάτια. Σε µια ασπρόµαυρη λήψη τα µάτια αποκτούν πολύ µεγάλη δύναµη, οπότε φροντίζουµε να φωτίζονται σωστά. Δεδοµένου ότι µιλάµε για κοντινή λήψη, µπορούµε να βολευτούµε µε οποιαδήποτε φωτιστική πηγή δύναται να δώσει άπλετο φως στα µάτια, ασχέτως αν φωτίζεται το υπόλοιπο πρόσωπο ή το δεύτερο πλάνο. Την ίδια στιγµή, η επιλογή του υψηλού κοντράστ δίνει ακόµα περισσότερη έµφαση στο πορτραίτο. Μεγάλη προσοχή δίνουµε στις σκιές, διότι σε µια ασπρόµαυρη λήψη µπορούν να καταστρέψουν ένα πρόσωπο.
Η σκιά που συνήθως δηµιουργεί πρόβληµα είναι από τη µύτη, που είναι το «κατεξοχήν εξέχον» χαρακτηριστικό του προσώπου. Προσέχουµε και τις σκιές κάτω από τα µάτια, που δηµιουργούν µαύρους κύκλους. Αν το φως µας είναι σκληρό (λάµπα, πορτατίφ), προσπαθούµε να το τοποθετήσουµε έτσι ώστε να είναι ακριβώς απέναντι από το πρόσωπο. Αν το φως µας είναι µαλακό (φυσικό φως από παράθυρο), φροντίζουµε ώστε οι σκιές να είναι φυσιολογικές. Επίσης, η ασπρόµαυρη λήψη βοηθάει πολύ στο να εξαφανιστούν ατέλειες του προσώπου και δερµατικοί ερεθισµοί, ενώ τονίζει τις φακίδες. Προσοχή όµως, αν το φως είναι πολύ σκληρό, µπορεί να δηµιουργήσει γυαλάδες, κάτι που µπορεί να περάσει απαρατήρητο στο χρώµα, αλλά στο ασπρόµαυρο ενοχλεί.
Σε εξωτερικό χώρο
Σε πορτραίτο εξωτερικού χώρου, λαµβάνουµε υπόψη τα χρώµατα και τους όγκους που υπάρχουν στο δεύτερο πλάνο. Ακόµα και αν είναι τελείως θολοί, αποτέλεσµα του πολύ ανοιχτού διαφράγµατος που παραδοσιακά απαντάται στα πορτραίτα, παραµένουν αρκετά σηµαντικοί. Τα πράσινα δέντρα γίνονται µαύροι όγκοι, όπως και το κόκκινο χρώµα, και µπορούν να καταπιούν το µοντέλο µας. Τα ανοιχτά χρώµατα γίνονται λευκά, και µπορούν να αποπροσανατολίσουν. Δεδομένου ότι βρισκόμαστε πλέον σε εξωτερικό χώρο, και άρα δεν πιεζόμαστε χωροταξικά, αξίζει να ψάξουμε ανοιχτά, ολόσωμα πλάνα. Τέτοια πλάνα αποφορτίζουν λίγο την «πίεση» που ασκείται στο φωτογραφιζόμενο πρόσωπο, αφού πλέον ο θεατής «διαβάζει» ολόκληρη την ανθρώπινη υπόσταση, και δεν εστιάζει μόνο στα χαρακτηριστικά και την έκφραση του προσώπου. Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι ο περισσότερος κόσμος δεν είναι μαθημένος να ποζάρει, και αυτό φαίνεται ακόμα περισσότερο σε ένα ολόσωμο πορτραίτο.
Ένα σηµαντικό πλεονέκτηµα του ασπρόµαυρου σε σχέση µε το έγχρωµο πορτραίτο είναι ότι το ασπρόµαυρο διαχειρίζεται πολύ καλύτερα το «άγριο» φως που συναντάµε κατά κόρον στους εξωτερικούς χώρους στην Ελλάδα. Με ή χωρίς τη βοήθεια ενός ανακλαστήρα, µπορούµε να κάνουµε πολύ ωραία ασπρόµαυρα πορτραίτα, τα οποία µπορούµε εύκολα µετά να επεξεργαστούµε µε burn και dodge χωρίς να ανησυχούµε για χρωµατικές αλλοιώσεις. Μπορούµε επίσης να δουλέψουµε τελείως ανάποδα στο φως, εκµεταλλευόµενοι το γεγονός ότι το χρώµα του δέρµατος µετατρέπεται σε ένα ελαφρύ γκρι, το οποίο µπορεί να τονισθεί είτε µε ανακλαστήρα κατά τη λήψη είτε µε τοπική µάσκα ή burn/dodge κατά την επεξεργασία.
